Prawna opieka osób pełnoletnich

Prawna opieka osób pełnoletnich – przegląd

Prawna opieka osób pełnoletnich – przegląd

1. Ustalenie celu prawnej opieki nad osobami pełnoletnimi

Często zdarza się, że pełnoletnia osoba poprzez chorobę psychiczną albo przez upośledzenie umysłowe lub fizyczne nie jest w stanie, załatwiać swoich spraw. Dla takich wypadków ustawodawca przewidział system przepisów. Ten system służy temu, aby ustalić sytuację prawną osób psychicznie chorych, upośledzonych umysłowo lub fizycznie.
W ten sposób prawo opiekuńcze unaocznia odpowiedzialność naszego społeczeństwa, które przejmuje odpowiedzialność za każdego.

2. Przesłanki, według których opieka może być zastosowana

Zasadniczo jest tak, że opieka przez wyznaczenie opiekuna może być tylko wtedy nałożona, jeżeli pełnoletnia osoba ze względu na chorobę psychiczną lub umysłowe lub fizyczne upośledzenie częściowo lub całkowicie nie jest w stanie załatwić swoich spraw.

W takim wypadku właściwy ze względu na miejsce sąd opiekuńczy, tutaj chodzi o wydział sądu rejonowego, któremu zostały przekazane decyzje sądowe w sądzie rodzinnym, ustanawia opiekuna. Ustanowienie to następuje albo na wniosek poszkodowanego albo z urzędu. Wniosek może zostać postawiony też przez osobę niezdolną do czynności prawnych. Nie jest dopuszczalne ustanowienie opiekuna wbrew wolnej woli pełnoletniej osoby. Jeżeli nie można dojść wolnej woli, może zostać nałożona tzw. przymusowa opieka.

Z wejściem w życie ustawy o opiece z dnia 01.01.1992 uprzednie stany faktyczne takie jak, umysłowe niedorozwinięcie, alkoholizm, skłonność do marnotrawstwa, choroba umysłowa, uzależnienie narkotykowe zostały wyjęte z ustawy. Dlatego też nie stanowią już przesłanek do zastosowania opieki.

Jedynym kryterium decydującym jest to, czy konkretna potrzeba poszkodowanego wymaga ustanowienia opiekuna.
Prawne warunki dla ustanowienia opiekuna są zasadniczo zawarte w § 1896 GBG.

3. Osoba opiekuna

Jako opiekuna sąd opiekuńczy ustanawia osobę fizyczną, która jest właściwa do tego, aby objąć opiekę nad zakresem zadań określonym przez sąd i w koniecznym rodzaju i sposobie osobiście opiekować się podopiecznym (§ 1897 I BGB).
Zasadniczo pełnoletnia potrzebująca osoba ma prawo wskazać osobę na opiekuna. Temu wskazaniu trzeba się przychylić, chyba, że jest ono sprzeczne z dobrem pełnoletniego (§ 1897 IV GBG).

W każdym wypadku przy wyborze opiekuna trzeba wziąć pod uwagę więzi rodzinne i inne osobiste powiązania.
Jest też możliwe, że zostanie ustanowionych więcej opiekunów dla pełnoletniego, jeżeli jest to tylko konieczne ze względu na załatwienie spraw.

Ustanowienie tzw. zawodowych opiekunów powinno mieć miejsce tylko wtedy, jeżeli nie ma innej osoby do wyboru. Opieka może być też wykonywana przez odpowiedni związek.

Według § 1898 I BGB osoba powołana przez sąd opiekuńczy jest zobowiązana, przy istnieniu przydatności ze swojej strony podjąć się opieki, jeżeli takie powołanie może być od niej wymagane.
Powołanie na opiekuna następuje dopiero wtedy, jeśli opiekun wyraził gotowość do przejęcia tego urzędu.

4. Wymiar opieki

Według § 1901 BGB opieka obejmuje wszystkie czynności, które są konieczne, aby prawnie załatwić sprawy podopiecznego w ramach zakresu zadaniowego wyznaczonego przez sąd. Przy tym dobro podopiecznego ma najwyższe znaczenie.

Zakres zadaniowy wyznaczony dla opiekuna może polegać np. na,
- wyznaczaniu miejsca pobytu podopiecznego
- na występowaniu w imieniu podopiecznego w sprawach majątkowych i w tym zakresie opiekować się jego majątkiem
- na dowożeniu podopiecznego do lekarza i
- na sprawdzaniu pełnomocnika ustanowionego przez podopiecznego
- na załatwianiu osobistych spraw podopiecznego

Przedstawicielstwo opiekuna następuje zasadniczo na drodze sądowej lub też pozasądowo (§ 1902 GBG, § 53 ZPO)
Jeżeli opiekun w odniesieniu do interesów podopiecznego ma podjąć szczególnie ciężkie decyzje, to te decyzje podlegają obowiązkowi zezwolenia sądu opiekuńczego (§ 1904 i.n. BGB)

Do takich decyzji zaliczają się miedzy innymi zgoda na niebezpieczne badanie lub leczenie, wypowiedzenie mieszkania lub zaprzestanie czynności podtrzymujących życie podopiecznego.

Aby zapobiec jakiemukolwiek błędnemu wypełnieniu upoważnień nadanych opiekunowi, istnieją dalsze przepisy prawne, które wymagają poza zastrzeżeniem, zezwolenia przez sąd opiekuńczy, zaistnienia innych szczególnych przesłanek. Można tutaj wymienić n.p. sterylizacje (§ 1905 BGB) lub umieszczenie podopiecznego w zakładzie zamkniętym ( § 1905, § 1906 BGB).

5. Zniesienie opieki

Według § 1908 d I BGB opieka ustanowiona przez sąd opiekuńczy musi zostać uchylona, jeśli odpadły przesłanki jej istnienia.

W taki sam sposób może się poszerzyć lub zmniejszyć zakres obowiązków opiekuna.
W wypadku ustanowienia opieki na wniosek podopiecznego, opieka musi zostać zniesiona, jeśli podopieczny wystosuje taki wniosek i nie istnieją żadne powody, aby zastosować opiekę z urzędu (§ 1908 d II BGB).

6. Zapłata dla opiekuna

Przy pytaniu, czy opiekun może żądać zapłaty, trzeba odróżnić zawodowych opiekunów od niezawodowych.
Przy opiekunach niezawodowych uważa się, że oni zasadniczo pełnią opiekę bez zapłaty (§ 1908 i, § 1836 I BGB).
Jednakże sąd opiekuńczy może zezwolić opiekunowi na odpowiednią zapłatę, jeżeli majątek podopiecznego i zasięg lub stopień trudności wykonywanej opieki taką zapłatę usprawiedliwiają.

Takowa konstelacja może zaistnieć, jeśli czysty majątek podopiecznego przekracza 2.600,00 Euro.
Od zapłaty trzeba też odróżnić wyrównanie wydatków reprezentacyjnych, które mogą zostać zwrócone według § 1835 a BGB.

Wysokość zapłaty opiekuna niezawodowego jest każdorazową decyzją sądu opiekuńczego – kompetencje ma tutaj kurator sądowy (§ 3 Nr.3 a RPflG).

W wypadku zawodowej opieki sąd opiekuńczy musi zezwolić na zapłatę (§1908i, §1836 I BGB; § 1 II VBVG).
Zazwyczaj zawodowa opieka jest wynagradzana w wymiarze godzinowym.
Wysokość zapłaty za godzinę jest zazwyczaj uzależniona od kwalifikacji opiekuna.
Zapłata zawodowych opiekunów waha się między 27,00 i 40,00 Euro na godzinę.
Od 01.07.2005 wysokość zapłaty opiekuna zawodowego może być wyliczona tylko w godzinowej formie zryczałtowanej, która przy podopiecznych nie posiadających własnych środków do życia wypływa z § 5 II VBVG.

Jeżeli podopieczny jest bez środków finansowych, opiekun zawodowy jest opłacany przez państwo. (§ 1836 I BGB; § 1 II VBVG).

7. Ważne przepisy proceduralne

W § 65 i.n. ustawy o sądownictwie niespornym (FGG) jest uregulowane postępowanie sądu opiekuńczego w sprawach opiekuńczych. W tym postępowaniu zasadniczo obowiązuje, że poszkodowany bez względu na istnienie lub nieistnienie zdolności do czynności prawnych, ma zdolność procesową. (§ 66 FGG). Ewentualnie zainteresowanemu należy przyznać kuratora procesowego, jeżeli jest to konieczne dla dobra jego interesów.

Według § 68 FGG sąd opiekuńczy powinien osobiście przesłuchać podopiecznego i w ten sposób wyrobić sobie bezpośrednie wrażenie.

Wyniki przesłuchania i rezultaty możliwych ekspertyz muszą być przedyskutowane z podopiecznym podczas tzw. rozmowie końcowej.

Na okres najdłużej sześciu miesięcy z możliwością przedłużenia do jednego roku może w drodze tymczasowego postanowienia zarządzającego zostać powołany tymczasowy opiekun lub może być nałożone tymczasowe zastrzeżenie zezwalające przez sąd opiekuńczy, jeżeli powołanie opiekuna jest prawdopodobne, zostało przedłożone takowe świadectwo lekarskie o stanie podopiecznego i dalsze przedłużenie wiązałoby się z niebezpieczeństwem (§ 69 i.n. FGG).
Według § 69 g FGG decyzje sądu opiekuńczego podlegają zażaleniu.
Obok podopiecznego zażalenie mogą wnieść jego małżonek, partner lub inni bliscy krewni.
W ten sposób zostaje zagwarantowane, że środki zarządzone przez sąd nie będą stosowane samowolnie na niekorzyść podopiecznego.

8. Znaczenie dysponowania pacjentem i przezornego pełnomocnictwa przy opiece zarządzonej przez sąd opiekuńczy

Zasadniczo oświadczenia podopiecznego, które są oddawane w stanie zdolności do wydawania zezwoleń mają pierwszeństwo, w razie zaistnienia stanu niezdolności do wydawania zezwoleń, ponieważ chodzi o najbardziej osobiste oświadczenia woli podopiecznego, które zostały wydane przezornie na wypadek pilnej potrzeby.
To samo ma miejsce przy pełnomocnictwach przezornych lub opiekuńczych.

Wraz z takimi pełnomocnictwami podopieczny daje pełnomocnictwo pełnomocnikowi do wyrażania zgody, w razie zaistnienia własnej niezdolności do wyrażania zgody.

Według § 1904 II BGB pozwolenie złożone przez pełnomocnika w celu przedsięwzięcia środków leczniczych, wymaga zatwierdzenia przez sąd opiekuńczy wtedy, gdy powołany przez sąd opiekuńczy opiekun musiał zasięgnąć zatwierdzenia sądu.

Dlatego też podopieczny poprzez wystawienie dyspozycji pacjenta, tudzież pisemnego oświadczenia o pełnomocnictwie przezornym lub opiekuńczym może wywierać wpływ na decyzje w momencie, gdy własna wola stanowienia o sobie została znacząco ograniczona lub całkowicie przepadła.


© 2007 Udo Blümel Adwokaci